İran halkı, mayıs ayı başında beklenmedik bir şekilde helikopter kazasında ölen İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi’nin yerine geçecek ismi seçmek için yarın sandık başına gidiyor. Altı adaydan en çok dikkat çekeni ise Türk kökenli Mesut Pezeşkiyan. Kalp doktoru olan Pezeşkiyan, 2001-2005 yılları arasında Cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi yönetiminde Sağlık Bakanı olarak görev yapmıştı. 2021 cumhurbaşkanlığı seçiminde yarışmak için başvurmuş ancak Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından veto edilmişti. 69 yaşındaki Pezeşkiyan mart ayındaki seçimde Tebriz’den ilk sırada Meclise girmeyi başarmıştı.
‘TÜRK’ÜM GURURLUYUM’
Pezeşkiyan, İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde, ağırlıklı olarak Sünni Kürtlerin yaşadığı Mahabad’da doğdu. Adaylık sürecinde İran medyasına verdiği röportajda, “Ben Türküm. Annem de babam da Türk. Türklüğümle gurur duyuyorum. Evde çocuklarımla Farsça değil, Türkçe konuşuyorum” dedi. Pezeşkiyan’ın seçimi kazanması halinde ilk kez bir İran Türkü ülkenin cumhurbaşkanı olacak.
EŞİNİ VE ÇOCUĞUNU KAYBETTİ
1980-1988 yılları arasında İran-Irak Savaşı sırasında orduda hekim olarak çalışan Pezeşkiyan, cephede görev aldı. 1994’te karısını ve çocuklarından birini trafik kazasında kaybeden İranlı siyasetçi, kalan iki oğlunu ve kızını tek başına büyüttü ve bir daha evlenmedi. Bu kişisel kayıp ve adanmışlık hikâyesi, birçok kişinin sempatisini kazanmasını sağladı.
REJİM NEDEN İZİN VERDİ
Öte yandan daha önce cumhurbaşkanlığı adaylığı veto edilen Pezeşkiyan’a bu kez izin verilmiş olması dikkati çekiyor. Uzmanlar, reformist kanadın tek adayı olan Pezeşkiyan’ın varlığının, sandığa soğuk bakan İran halkını oy vermeye motive etmek olduğunu değerlendiriyor. Zira, mart ayındaki seçimde katılım yüzde 41’de kalmış ve rejimin meşruiyeti tartışılmaya başlamıştı.
İKİ TARAFA DA GÖZ KIRPIYOR
Pezeşkiyan seçim süreci boyunca hem sistemin içerisinde kalıp hem de rejim muhaliflerini ikna etmeye çalıştı. Bir yandan seçim müziği olarak, 22 yaşındaki Mahsa Amini’nin öldürülmesinin ardından aylarca devam eden gösterilerde protestocuların dilinden düşmeyen ‘Baraye’ (Uğruna) şarkısını kullanırken diğer yandan seçilirse Reisi’nin yolundan devam edeceğini söyledi.
‘ZORLA BAŞÖRTÜSÜ OLMAZ’
Zorunlu başörtüsüne karşı çıkmadan uygulanma şeklini eleştiren Pezeşkiyan, “Bir düşünceyi zorla hayata geçiremezsiniz. Nasıl daha önce kadınlarımızdan başörtüsünü alamadılarsa şimdi biz de kadınlara zorla başörtüsü taktıramayız” ifadelerini kullandı. Pezeşkiyan’ın adaylığı İran’da değişim isteyenler için bir umut ışığı.
‘YABANCI YATIRIM GELMELİ’
Pezeşkiyan, İran’a yönelik uluslararası izolasyonun sona ermesi gerektiğini ve ekonomik kalkınma için yabancı yatırımın şart olduğunu savunuyor. İran’a dışarıdan yatırım yapılmadığını belirterek ekonomik başarısızlığını ülkenin siyasi izolasyonuyla ilişkilendiriyor.
ZARİF’İ DANIŞMAN ATADI
Dış politikada da değişim sinyalleri veren Pezeşkiyan, eski Dışişleri Bakanı Cevad Zarif’i dış politika danışmanı olarak atadı. Doğulu güçlerin kendilerini İran’ın tek seçeneği olarak düşünmemeleri gerektiğini savunarak, seçilirse Rusya ile ilişkilerini gözden geçirebileceğini öne sürdü.
ANKETLERDE ÖNDE AMA
* İranlı Öğrenciler Anket Ajansı’nın açıkladığı son ankette Pezeşkiyan yüzde 24,4’le ilk sırada yer aldı.
* Muhafazakâr Said Celili’nin yüzde 24’le ikinci ve bir diğer muhafazakâr aday Muhammed Bakır Kalibaf ise yüzde 14,7 ile üçüncü sırada yer aldı. Ancak hem Celili’yi hem de Kalibaf’ı önde gösteren anketler de mevcut.
* Diğer muhafazakar adaylar Emir Hüseyin Kadızadehaşimi, Ali Rıza Zakani ve Mustafa Purmuhammedi’ye ise şans tanınmıyor.
* Öte yandan seçimin 2’nci tura kalmasına kesin gözüyle bakılıyor. En çok oy alan iki ismin yarışacağı 2’nci turda, muhafazakâr adayların Pezeşkiyan’a karşı birleşme ihtimali bulunuyor. Uzmanlar Pezeşkiyan’ın yarıştaki tek reform yanlısı isim olmasından dolayı şansının az olmadığını ancak işinin zor olduğunu dile getiriyor.
